Wczesne wspomaganie rozwoju w praktyce

W tym krótkim artykule znajdziesz podstawowe informacje dotyczące wczesnego wspomagania rozwoju. Wiele z Was spotyka się zapewne z tego typu zajęciami, szczególnie nauczycielki/nauczyciele edukacji przedszkolnej i dzięki Waszej inicjatywie postanowiłam tą wiedzę usystematyzować. Mam nadzieję, że artykuł okaże się dla Was przydatny i, że podzielicie się nim z innymi :)

Wczesne wspomaganie rozwoju- definicja

Najlepszą i najbardziej obrazową definicją wczesnego wspomagania stworzył mój były profesor Andrzej Twardowski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. 

"Wczesne wspomaganie rozwoju jest procesem planowych i systematycznych oddziaływań mających na celu ukształtowanie takich wzorców interakcji między opiekunami a dzieckiem, które najbardziej sprzyjają usprawnianiu jego funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego. Oddziaływania prowadzone są przez zespół specjalistów w ścisłej współpracy z rodziną i obejmują dzieci zagrożone niepełnosprawnością oraz niepełnosprawne od chwili wykrycia zagrożenia lub stwierdzenia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole"

W rozumieniu powyższej definicji wczesne wspomaganie rozwoju skierowane jest do czterech grup adresatów. Są nimi:

- dzieci, które urodziły się z niepełnosprawnością np. z wadami genetycznymi, uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, wadami narządów zmysłów. Niepełnosprawność stwierdza się bezpośrednio po urodzeniu lub w pierwszych dniach życia. 

- dzieci, które urodziły się zdrowe i ich rozwój przebiegał prawidłowo, ale w wyniku pewnych zdarzeń, rozwój został zaburzony np. z powodu choroby, wypadku, urazu, itd. 

- dzieci zagrożone niepełnosprawnością z powodu opóźnień lub zaburzeń rozwoju w jednej lub kilku sferach.

- dzieci zagrożone niepełnosprawnością z powodu nieprawidłowego przebiegu ciąży, niskiej wagi urodzeniowej, komplikacji porodowych lub niekorzystnych warunków środowiskowych. Są to tzw. „dzieci ryzyka”.

Upraszczając, wczesne wspomaganie rozwoju to działania, które obejmują dzieci ze stwierdzoną niepełnosprawnością lub z tzw. "grupy ryzyka" i ich rodzin  od momentu stwierdzenia niepełnosprawności, nieharmonijnego rozwoju do momentu rozpoczęcia nauki w szkole. 

Wczesne wspomaganie- aspekty prawne

1. Dla kogo? 

Dla dzieci z opinią o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju wydaną przez Poradnię Psychologiczno- Pedagogiczną oraz ich rodzin. 

2. Za ile? 

WWR jest całkowicie bezpłatne. Zajęcia z WWR są dotowane z ministerstwa, w związku z czym mogą być organizowane zarówno w placówkach publicznych, jak i prywatnych tj:

• prywatne oraz publiczne przedszkola i szkoły podstawowe,
• szkoły specjalne,
• specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze i wychowawcze,
• placówki rewalidacyjno-wychowawcze,
• poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym specjalistyczne, w których powołano zespół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

W uzasadnionych przypadkach zajęcia z WWR mogą być prowadzone w domu rodzinnym (szczególnie dla dzieci do lat 3).

3. Kto odpowiada?

Za organizację WWR odpowiada powołany zespół, w którego w skład wchodzą   osoby posiadające przygotowanie do pracy z małymi dziećmi o zaburzonym rozwoju psychoruchowym:

a) pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka;

b) psycholog;

c) logopeda;

d) lub inni specjaliści w zależności od potrzeb dziecka i rodziny. 

4. Wymiar zajęć

    Zajęcia w ramach wczesnego wspomagania organizuje się w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu. W przypadkach uzasadnionych potrzebami dziecka i jego rodziny miesięczny wymiar godzin zajęć w ramach wczesnego wspomagania może być wyższy niż 8 godzin. Zwiększenie liczby godzin wymaga zgody organu prowadzącego jednostkę systemu oświaty, w której dziecko realizuje zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju.

Zajęcia w ramach WWR prowadzone są indywidualnie z dzieckiem i jego rodziną. W uzasadnionych przypadkach mogą być prowadzone w grupie 3 osób. 

5. Zadania zespołu WWR: 

1) ustalenie, na podstawie diagnozy poziomu funkcjonowania dziecka zawartej w opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, kierunków i harmonogramu działań podejmowanych w zakresie wczesnego wspomagania i wsparcia rodziny dziecka, uwzględniających rozwijanie aktywności i uczestnictwa dziecka w życiu społecznym oraz eliminowanie barier i ograniczeń w środowisku utrudniających jego funkcjonowanie;

2) nawiązanie współpracy z:

a) przedszkolem, inną formą wychowania przedszkolnego, oddziałem przedszkolnym w szkole podstawowej, do którego uczęszcza dziecko, lub innymi podmiotami, w których dziecko jest objęte oddziaływaniami terapeutycznymi, w celu zapewnienia spójności wszystkich oddziaływań wspomagających rozwój dziecka,

b) podmiotem leczniczym w celu zdiagnozowania potrzeb dziecka wynikających z jego niepełnosprawności, zapewnienia mu wsparcia medyczno-rehabilitacyjnego i zalecanych wyrobów medycznych oraz porad i konsultacji dotyczących wspomagania rozwoju dziecka,

c) ośrodkiem pomocy społecznej w celu zapewnienia dziecku i jego rodzinie pomocy, stosownie do ich potrzeb;

3) opracowanie i realizowanie z dzieckiem i jego rodziną indywidualnego programu wczesnego wspomagania, z uwzględnieniem działań wspomagających rodzinę dziecka w zakresie realizacji programu oraz koordynowania działań osób prowadzących zajęcia z dzieckiem;

4) ocenianie postępów oraz trudności w funkcjonowaniu dziecka, w tym identyfikowanie i eliminowanie barier i ograniczeń w środowisku utrudniających jego aktywność i uczestnictwo w życiu społecznym;

5) analizowanie skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego rodzinie, wprowadzanie zmian w programie, stosownie do potrzeb dziecka i jego rodziny, oraz planowanie dalszych działań w zakresie wczesnego wspomagania.

6. Program zajęć

Program WWR powinien określać:

1) sposób realizacji celów rozwojowych ukierunkowanych na poprawę funkcjonowania dziecka, wzmacnianie jego uczestnictwa w życiu społecznym i przygotowanie do nauki w szkole, eliminowanie barier i ograniczeń w środowisku utrudniających funkcjonowanie dziecka, w tym jego aktywność i uczestnictwo w życiu społecznym;

2) wsparcie rodziny dziecka w zakresie realizacji programu;

3) w zależności od potrzeb - zakres współpracy z innymi podmiotami;

4) sposób oceny postępów dziecka.

W powyższym programie powinien znaleźć się arkusz obserwacji z poniższymi danymi: 

1) imię i nazwisko dziecka;

2) numer opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz datę wydania tej opinii;

3) ocenę sprawności dziecka w zakresie: motoryki dużej, motoryki małej, percepcji, komunikacji, rozwoju emocjonalnego i zachowania;

4) ocenę postępów oraz trudności w funkcjonowaniu dziecka, w tym identyfikowanie i eliminowanie barier i ograniczeń w środowisku utrudniających jego aktywność i uczestnictwo w życiu społecznym;

5) informacje dotyczące poszczególnych zajęć realizowanych w ramach wczesnego wspomagania.

Źródło prawne:  Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci.

Wczesne wspomaganie rozwoju- czyli co?

Głównym celem terapii WWR jest wyrównywanie szans w rozwoju różnych umiejętności dzieci z niepełnosprawnościami i dzieci z tzw. "grupy ryzyka". W ramach WWR, w zależności od potrzeb organizowana jest:

- integracja sensoryczna,

- rehabilitacja, 

- fizjoterapia, 

- terapia psychologiczna,

- terapia pedagogiczna,  

- terapia logopedyczna, 

- logorytmika, 

- terapia ręki,

- itd. 

Zadaniem WWR jest między innymi stymulowanie zaburzonych funkcji, wspieranie ogólnego rozwoju dziecka, korygowanie nieprawidłowości w rozwoju. Terapia WWR obejmuje również wsparcie dla rodziny dziecka, o czym pisałam wcześniej. 

WWR a dziecko

Terapia WWR ma pozytywny wpływ na rozwój dziecka oraz jego rodziny. Warto podkreślić, że terapia ta obejmuje (a raczej powinna) konsultacje z rodzicami/ opiekunami, dawanie im wskazówek, wsparcie. 

Dzieci uczestniczące w terapii WWR najczęściej:

- stają się sprawniejsze ruchowo, emocjonalnie, psychicznie,

- szybciej uczą się samoobsługi, 

- są lepiej przygotowane do rozpoczęcia nauki w szkole, 

- łatwiej nawiązują kontakty z dorosłymi i rówieśnikami,

- lepiej odnajdują się w nowym środowisku. 

Mam nadzieję, że rozwiałam trochę Waszych wątpliwości dotyczące WWR. Jeśli macie jeszcze jakieś pytania, zapraszam na Facebooka, Instagrama. Po większą dawkę inspiracji odsyłam Was na YouTube i Pinterest. 

Podstawa prawna WWR:

• Rozporządzenie MEN z dn. 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci.
• Ustawa z dn. 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).
• Ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo Oświatowe.
• Rozporządzenie MEN z dn. 07 września 2017r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno- pedagogicznych.

Bibliografia:

Twardowski A. (2014), Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami w środowisku rodzinnym, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, wyd. 2 .