Przyczynami trudności w zakresie czytania i pisania są:
- obniżona sprawność intelektualna czyli iloraz inteligencji jest niższy od przeciętnej.
- istotne wady wzroku i słuchu - chodzi nie tyle o wady, które można korygować na przykład za pomocą okularów,a le poważne wady wzroku i słuchu.
- schorzenia neurologiczne- Schorzenia neurologiczne takie jak padaczka czy mózgowe porażenie dziecięce może znacząco wpływać na opanowanie czytania i pisania.
- zaniedbania dydaktyczne - przyczyny związane ze szkołą, takie jak niewłaściwe metody nauczania, niewłaściwie dobrane podręczniki, braku kompetencji nauczyciela w zakresie sposobów nauki czytania i pisania, braku adekwatnej pomocy przy pojawiających się trudnościach.
- zaniedbania środowiskowe- przyczyny związane z domem dziecka takie jak tryb życia, atmosfera w rodzinie, brak w domu wsparcia w procesie edukacji, częsta zmiana miejsca zamieszkania (brak stałości), brak wzorca w rodzinie (rodzic sam nie czyta).
- specyficzne trudności w uczeniu się - jest to najczęstsza przyczyna.
Zaburzenia funkcji percepcyjno- motorycznej są bezpośrednią przyczyną trudności w opanowania techniki czytania i pisania.
Czym jest dysleksja rozwojowa?
Dysleksja rozwojowa jest złożonym zaburzeniem poznawczym, które ma swoje podłoże w neurobiologii. Wpływa na nabywanie komunikacji pisemnej, a ujawnia się głównie w nabywaniu podstawowej umiejętności w zakresie czytania i pisania.
Marta Bogdanowicz, prekursorka badań nad dysleksją definiuje ją następująco:
syndrom zaburzeń wyższych czynności psychicznych, które przejawiają się w postaci specyficznych trudności uczenia się czytania i pisania. Są one uwarunkowane parcjalymi zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego funkcji uczestniczących w czynności czytania i pisania oraz ich integracji. Wśród deficytów rozwojowych fukcji poznawczych najistotniejsze są zaburzenia funkcji językowych, w tym aspektu fonologicznego języka, decydujących o możliwościach porozumiewania się językowego.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD- 10 wymienione zostały zaburzenia rozwoju psychologicznego, wśród których wskazano m. in.F80 Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka
F81 Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
F82 Specyficzne zaburzenia rozwojowe funkcji motorycznych
F83 Mieszane specyficzne zaburzenia rozwojowe
Wśród Specyficznych zaburzeń rozwoju umiejętności szkolnych wyróżnia się m.in.:
F81.0 Specyficzne zaburzenie czytania - czyli dysleksja
F81.1 Specyficzne zaburzenie ortografii - czyli dysortografia
F81.2 Specyficzne zaburzenie umiejętności arytmetycznych - czyli dyskalkulia
Ponadto punkt F82 dotyczy dysgrafii.
Dysleksja rozwojowa - dotyczy specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
Symptomy dysleksji rozwojowej można zaobserwować w:
1. czytaniu:
- wolne tempo czytania,
- słaba technika czytania (przedłużony etap głoskowania),
- znaczna liczba błędów,
- charakterystyczny rodzaj błędów (zależne od dysfunkcji, które są przyczyną tych trudności),
- słabe rozumienie przeczytanego tekstu,
- niechęć do czytania.
2. pisaniu:
- trudności w pisaniu ze słuchu,
- trudności w pisaniu ze wzoru,
- trudności w pisaniu z pamięci,
- charakterystyczne błędy w pisaniu (zależne od dysfunkcji, które są przyczyną tych trudności).
3. postaci nieharmonijnego rozwoju psychoruchowego w zakresie:
- funkcji słuchowo-językowych,
- funkcji wzrokowo przestrzennych,
- funkcji ruchowych,
- lateralizacji czynności ruchowych (słaba dominacja ręki, oka),
- koordynacji tych funkcji tzw. integracji percepcyjno-motorycznej.
Dysortografia- specyficzne trudności związane z opanowaniem poprawnej pisowni ( w tym błędy ortograficzne), które występują samodzielnie lub z trudnością w czytaniu. Aby zdiagnozować dysotrografię należy sprawdzić, czy dziecko popełnia błędy, mimo znajomości zasad ortograficznych oraz prawidłowego treningu czytelniczego i ortograficznego.
Objawami dysortografii są: nagminne popełnianie błędów ortograficznych,
popełnianie błędów przy pisowni wyrazów, które inaczej się wymawia,
trudność w pisowni liter podobnych takich jak: b-d, b-p, a-o, l-ł, itd.
zamienianie głosek i sylab, pomijanie liter lub dodawanie ich bez potrzeby,
łączenie przyimków z rzeczownikami: „wdomu”, „wszkole”, „spowrotem”.
Dysgrafia - czyli niski poziom graficzny pisma. Marta Bogdanowicz określa dysgrafię jako trudność w opanowaniu pożądanego, to znaczy czytelnego poziomu graficznego pisma.
Objawami dysgrafii są: niewłaściwy sposób trzymania narzędzia pisarskiego,
niewłaściwe napięcie mięśniowe - dziecko zbyt mocno trzyma ołówek, lub zbyt słabo, co jest przyczyną niewłaściwych linii, kresek, liter, kształtów,
obniżenie precyzji i szybkości ruchów: dzieci pisza wolno, "brzydko", występowanie synkinezji czyli współruchów, niepotrzebnych z punktu widzenia celów takich jak wysuwanie języka, wykonywanie ruchów głową, ręką, nogą, itd.
zniekształcone pismo takie jak pismo lustrzane, niepowiązane, zbyt małe lub zbyt duże litery, nieprawidłowe łączenia liter, nieprawidłowe położenie liter w liniaturze, zbyt małe lub zbyt duże odstępy pomiędzy wyrazami.
Dyskalkulia- to problemy w nauce matematyki. Dzieci z dyskalkulią najczęściej mają problemy z pojęciem liczby, porównywaniem liczebności zbiorów, ocenianiem, co jest większe,
a co mniejsze i podobnymi umiejętnościami.
Objawami w szkole są: nieumiejętność wykonywania podstawowych działań matematycznych (dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie), trudności z dedukowaniem, analizowaniem, wyciąganiem wniosków z działań matematycznych, silny stres, ataki nerwicowe spowodowane koniecznością nauki matematyki (wykonywanie działań, zadań itp.), trudności z odczytywaniem i zapisywaniem liczb, numerów, znaków matematycznych, miar, dat i innych wartości liczbowych,
·błędne przepisywanie z tablicy liczb i symboli matematycznych, trudności z rozumieniem i stosowaniem pojęć i terminów (również miar, dat, symboli geograficznych itp.).
Objawami w życiu codziennym są: problemy z zapamiętywaniem liczb, numerów i dat, trudności z odczytywaniem godziny z zegara, trudności w posługiwaniu się pieniędzmi i finansami oraz usługami bankowymi (np. kartą bankomatową), trudności z gotowaniem, ze względu na używanie pojęć liczbowych, problemy z prowadzeniem kalendarza, trudności w korzystaniu z komunikacji miejskiej, zaburzenia w orientacji przestrzennej i czasowej.
Dyskalkulia nie oznacza jedynie trudności w opanowaniu umiejętności matematycznych. Zaburzenie to może utrudniać także na naukę innych przedmiotów: geografii, fizyki, chemii,
a nawet historii, techniki, muzyki czy w – f.
Kiedy diagnozuje się dysleksję?
Dysleksję można stwierdzić najwcześniej po ukończeniu przez dziecko III klasy szkoły podstawowej. Przyczyną jest fakt, że w młodszych klasach dzieci dopiero uczą się podstaw czytania i pisania.
Otrzymanie diagnozy specyficznych trudności w uczeniu się wiąże się z uzyskaniem opinii z poradni psychologiczno- pedagogicznej.
Jak wygląda diagnoza dysleksji w poradni psychologiczno- pedagogicznej?
Diagnoza psychologiczno- pedagogiczna w poradni wygląda następująco:
- analiza opinii ze szkoły
- rozmowa z rodzicami
- rozmowa z dzieckiem
- ocena sprawności intelektualnej,
- wykluczenie organicznych przyczyn trudności w nauce, (skierowanie na specjalistyczne badanie wzroku, słuch, badanie neurologiczne),
- badanie analizatora wzrokowego i pamięci wzrokowej,
- określenie poziomu pamięci słuchowej, spostrzegawczości słuchowej,
- badanie słuchu fonetycznego
- badanie funkcji kinestetyczno-ruchowych i typu lateralizacji,
- analiza wypowiedzi pisemnych ucznia, które są pisane w poradni
- przeprowadzanie sprawdzianów ortograficznych i na ich podstawie określanie znajomości przez ucznia zasad ortografii
- ocena poziomu graficznego pisma
- określenie szybkości i tempa czytania.
W przypadku rozpoznania u ucznia dysleksji konieczne jest rozpoczęcie odpowiedniej terapii, która jest oddziaływaniem długofalowym.
Do właściwych oddziaływań terapeutycznych zalicza się między innymi:
- usprawnianie zaburzonych funkcji potrzebnych podczas opanowania umiejętności czytania i pisania,
- działania, których zadaniem ejst doskonalenie techniki czytania i pisania,
- działania relaksujące i jednocześnie aktywizujące ucznia do nauki.
Kim są dzieci z ryzyka dysleksji?
Tak jak już wspomniałam wsześniej diagnozę o specyficznych trudnościach w uczeniu się mogą otrzymać dzieci, które ukończyły III klasę szkoły podstawowej. Wcześniej u dzieci, u których spotyka się symptomy trudności o specyficznym charakterze używa się określenia dziecko z ryzyka dysleksji.
Według Marty Bogdanowicz jest nim każde dziecko, które:
- urodziło się z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i trudności przy porodzie,
- pochodzi z rodziny, w której pojawiały się trudności w czytaniu i pisaniu, leworęczność i oburęczność, zaburzenia rozwoju mowy,
- rozwój psychomotoryczny przebiega nieharmonijnie.
O dzieciach z ryzyka dysleksji mówi się, gdy oprócz powyższych warunków, trudności te występują u dziecka w normie intelektualnej i dobrych warunkach środowiskowych. U dzieci mogą występować fragmentaryczne zaburzenia w zakresie percepcyjno- motorycznym objawiające się w trudnościach funkcji analizatora wzrokowego, słuchowego, kinestyczno- ruchowego.
!Dziecko z ryzyka dysleksji nie musi stać się dzieckiem dyslektycznym! Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i reakcja specjalistów.
Opracowana przez Martę Bogdanowicz Skala Ryzyka Dysleksji pozwala na wczesne wykrywanie u dzieci trudności w tej sferze. Jest narzędziem do badań przesiewowych dla dzieci w wieku 6-8 lat.
Jeśli masz jakieś pytania w temacie dysleksji, pytaj. Chętnie poruszę ten temat w kolejnej części artykułu o dysleksji!
Źródła:
Bogdanowicz M. (2003) Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie.
Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia.
Bogdanowicz
M., Bućko A., Czabaj R. (2008). Modelowy
system profilaktyki i pomocy psychologiczno- pedagogicznej uczniom
z dysleksją;
Wydawnictwo Operon, Gdynia.
Bogdanowicz M. (2011) Ryzyko
dysleksji, dysortografii i dysgrafii
Bogdanowicz M., Adryjanek A.,
Rożyńska M.,(2011) Uczeń z dysleksją w domu. Poradnik nie tylko dla rodziców.
Bogdanowicz M. (2011) Ryzyko
specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu: dysleksji, dysortografii, dysgrafii.
