Jak pracować z dzieckiem dyslektycznym? - etapy pracy, cz.2

Dzieci z diagnozą dysleksji rozwojowej to jedna z najliczniejszych grup dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. 

O specyficznych trudnościach w uczeniu się pisałam już na blogu.

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ - PODSTAWOWE INFORMACJE O DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ, CZ.1

Jednym z najważniejszych elementów pracy z dzieckiem dyslektycznym jest diagnoza. Jest podstawą też do podjęcia specjalistycznej terapii. Powinniśmy mieć na uwadze, że rozpoznanie to dopiero początek pracy, a oddziaływanie terapeutyczne może mieć charakter długofalowy. 

Czynnikami wpływającymi na powodzenie terapii są:

• poziom sprawności intelektualnej dziecka;
• poziom umiejętności adaptacyjnych m.in. radzenie sobie w sytuacjach trudnych;
• wiek - im dziecko jest młodsze, tym oddziaływania terapeutyczne mogą przynieść szybszy efekt;
• zakres i poziom zaburzeń- jeśli poziom trudności jest mniejszy, tym są lepsze rokowania terapii;
• głębokość zaburzeń - im głębsze trudności, tym należy spodziewać się dłuższej terapii;
• stan psychiczny może wpływać na powodzenie terapii (np. towarzysząca nadpobudliwość psychoruchowa, zaburzenia lękowe, depresyjne mogą utrudniać realizowanie celów terapii)
• współpraca z rodzicami (najgorsze są postawy bierne, najbardziej pożądana otwarta chęć współpracy ze szkołą i poradnią psychologiczno- pedagogiczną).
• zrozumienie ze strony nauczycieli - indywidualne podejście do dziecka i wysuwanie adekwatnych wymagań do możliwości i potrzeb dziecka. 

Terapia pedagogiczna powinna pozytywnie oddziaływać na ucznia. Powinna być wszechstronna, pobudzać jak najwięcej zmysłów, emocji. Pamiętajmy, że dzieci dyslektyczne, silniej niż swoi rówieśnicy reagują na niepowodzenia szkolne. Skuteczność terapii również uzależniona jest od współpracy całego zespołu.

Kto udziela pomocy psychologiczno- pedagogicznej dziecku z dysleksją?

W przypadku dzieci z dysleksją rozwojową pomocy terapeutycznej udzialać mogą:

- logopeda, gdy dziecko wykazuje opóźnienia mowy. Ważne jest, aby rodzice kontynuowali rówież ćwiczenia w domu.

- nauczyciel przedszkola i klasy zerowej, który dzięki wnikliwej obserwacji, jest w stanie zauważyć dzieci z ryzyka dysleksji, a także dawać odpowiednie wskazówki rodzicom w kontekście rozwoju dziecka.

- nauczyciel, wychowawca, pedagog szkolny, pedagog specjalny, psycholog, terapeuta pedagogiczny - czyli nauczyciele i specjaliści udzielający fachowej pomocy w szkole, wspierający rodziców, dziecko, tworzący zespół pomocy psychologiczno- pedagogicznej.

- poradnia psychologiczno- pedagogiczna, poradnia logopedyczna i inne poradnie specjalistyczne.

Etapy pracy z dzieckiem dyslektycznym

Wymienione poniżej etapy to kolejne cykle pracy, które powtarzają się w każdym roku szkolnym. Terapia dziecka z dysleksją rozwojową tak naprawdę jest działaniem długofalowym i nie kończy się na jednym roku pracy.

1.  Wstępna diagnoza

Pierwszy etap pracy stanowi diagnoza wstępna. W każdym roku pracy z dzieckiem należy rozpoznać problem dziecka, stopień nasilenia trudności. Podczas wstępnej diagnozy należy rozeznać się, jakie są potrzeby dziecka. 

Dokonując wstępnej diagnoza nauczyciel może wykorzystać następujące metody:

• Wywiad z dzieckiem - podczas rozmowy z dzieckiem warto zapytać się o zamiłowania, zainteresowania, sposób spędzania czasu. Po pierwsze będzie to dobry sposób na rozpoczęcie relacji terapeutycznej, a po drugie poznamy w ten sposób, co dziecko lubi, jak spędza czas, co ułatwi nam planowanie zadań uwzględniających zainteresowania i potrzeby dziecka.

• Wywiad z rodzicem - podczas rozmowy z rodzicem warto porozmawiać o wsparciu, które dziecko otrzymało do tej pory, o rozwoju dziecka, o przebiegu nauki czytania i pisania, o pomocy udzialnej dziecku w domu podczas odrabiania zadań domowych, sposobów uczenia się dziecka, o działaniach rodziców w kierunku poprawy nauki czytania i pisania. Taka rozmowa pozwoli nam ocenić, na ile możemy liczyć na kontynuację przez rodzica w domu zalecanych ćwiczeń, wspieranie dziecka w systematycznym doskonaleniu umiejętności czytania i pisania.

• Analiza wytworów dziecka - wartość diagnostyczną mają wszelkiego rodzaju prace dziecka wykonane w domu, jak i w szkole np. sprawdziany, testy, dyktanda, zeszyty, karty pracy, prace plastyczne i techniczne, itp.

• Obserwacja dziecka - jest to podstawowa metoda diagnostyczna. Warto zaobserwować m.in. sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych, sposoby pracy i tempo pracy.

• Sprawdzian znajomości liter drukowanych i pisanych (u uczniów do klasy II szkoły podstawowej oraz u wszystkich ze szczególnie nasilonymi i poważnymi trudnościami w czytaniu)

• Sprawdzian czytania - nauczyciel ocenia, w jakim tempie czyta dziecko, czy popełnia błędy, jakiego rodzaju są to błędy, czy rozumie czytany tekst.

• Sprawdziany pisania - nauczyciel sprawdza poziom graficzny pisma, chwyt narzędzia pisarskiego, przepisywanie, pisanie ze słuchu, z pamięci. Ocenia, w czym dziecko wykonywało błędy i z zapisem, jakich wyrazów ma trudności.

• Ocena zdolności szkolnych np.  Test głośnego czytania J. Konopnickiego, Test czytania M. Grzywak-Kaczyńskiej, Test czytania głośnego - Dom Marka prof. M. Bogdanowicz, Testy cichego czytania dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych  E.Karpińskiej, B. M. Radtke

• Testy oceniające funkcje percepcyjno-motoryczne odpowiedzialne za naukę czytania i pisania. Przykłady:

ˉ SRD (Skala Ryzyka Dysleksji – dla dzieci w wielu 6-8 lat)

ˉ Test figur H. Spionek (Test do pomiaru poziomu sprawności manualnej i percepcji wzrokowej)

ˉ Test uczenia się wzrokowo-słuchowego J. Kostrzewski,

ˉ Badanie słuchu fonematycznego I. Styczek,

ˉ Diagnoza mowy i kompetencji językowych (Test sprawności językowej Z. Tarkowski),

ˉ Test świadomości fonologicznej B. Kai, itp.

Diagnoza wstępna stanowi podstawę planowania pracy terapeutycznej, pozwala stworzyć program terapii, pomaga określić cele pracy z dzieckiem.

2. Określenie celów i stworzenie programu pracy z dzieckiem

Jest to kluczowa sprawa w pracy terapeutycznej. Dobrze skonstruowane cele pokazują nad czym będziemy skupiać się w pracy z dzieckiem. Najlepiej posłużyć się regułą SMART czyli cel powinien być:

S - skonkretyzowany

M - mierzalny

A - ambitny

R- realny

T- terminowy

Poza celem warto określić wskaźnik, który pozwoli nam uznać i ustalić czy cel jest osiągnięty.

Przykład celu:

Do końca maja 2023 r. uczeń:

•  rozumie czytany tekst (po cichym przeczytaniu tekstu zawierającego co najmniej 10 zdań, udziela co najmniej poprawne odpowiedzi na 4 spośród 5 pytań).

Kiedy są sformułowane cele to do nich dobieramy sposoby, metody, formy pracy z dzieckiem. Metody pracy bowiem to nic innego jak sposoby realizacji celów.

W programie opracowanym na potrzeby terapii dziecka z dysleksją warto uwzględnić takie obszary jak:

•  usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych, w tym funkcji słuchowo-językowych, wizualno-przestrzennych i motorycznych;

• doskonalenie umiejętności czytania i pisania (a w przypadku dzieci przedszkolnych przygotowanie do nauki czytania i pisania)

• zamierzenia wychowawcze (przykład: wzmacnianie wiary we własne siły, uczenie radzenia sobie w trudnych sytuacjach, itp.)

• współpraca z rodzicami.

 Kiedy mamy program, to przystępujemy do jego realizacji.

3. Właściwa praca terapeutyczna

4. Ocena efektów i sformułowanie wniosków

Zgodnie z rozporządzeniami, ale też i prawidłową praktyką terapeutyczną, pod koniec każdego roku szkolnego ocenia się efekty pomocy udzielanej uczniowi. W takiej ocenie efektów powinniśmy zawrzeć cele, które udało nam się osiągnąć, cele, których nie udało nam się osiągnąć i dlaczego nie, co udało nam się wypracować z dzieckiem, jakie metody były skuteczne, a jakie nie przyniosły zamierzonych efektów. Należy również zapisać wnioski do pracy np. kontynuację dotychczasowej pracy, konieczność zakończenia terapii, lub jej kontynuacji, konieczność pogłębionej diagnozy w poradni psychologiczno- pedagogicznej, zalecenia do pracy w przyszłym roku szkolnym itd. 

Mam nadzieję, że ten artykuł jest Wam przydatny. Dajcie znać, co najbardziej Wam utrudnia w prowadzeniu terapii pedagogicznej z dzieckiem ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.