Diagnoza funkcjonalna, cz. 2 metody diagnostyczne

Diagnoza funkcjonalna to dość gorący temat w ostatnim czasie, szczególnie dla pedagogów specjalnych, którzy z założenia powinni się taką diagnozą zająć. Brzmi strasznie? W serii postów w tym temacie, postaram się udowodnić, że tak naprawdę to, co robimy opiera się na założeniach diagnozy funkcjonalnej. 

Kilka słów o diagnozie funkcjonalnej znajdziesz na blogu: KLIKAJ TUTAJ.

W dzisiejszym artykule postaram się przytoczyć kilka najważniejszych informacji dotyczących metod diagnostycznych. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------

W procesie diagnozy funkcjonalnej warto wykorzystywać różne metody i  narzędzia diagnostyczne, wręcz wskazana jest ich kombinacja, aby ocena funkcjonowania dziecka była szczegółowa i wieloaspektowa. 

W diagnozie funkcjonalnej wykorzystujemy różnorodne źródła informacji i procedury diagnostyczne. 

Wykorzystać można: 

• metody bezpośrednie;
• metody pośrednie;
• metody eksperymentalne.

Do metod bezpośrednich zaliczyć można m.in. systematyczną i ciągłą obserwację dziecka,  ucznia w naturalnych sytuacjach, czy wykonanie przez niego testów diagnostycznych. 

Do metod pośrednich należą m.in. analiza wytworów, skale obserwacyjne, wywiady środowiskowe. 

Metody eksperymentalne to wykorzystanie na przykład eksperymentu psychopedagogicznego (wymagana jest zgoda). 

Poniżej omówię dokładniej kilka wybranych metod. 

Analiza dokumentacji dziecka

Analiza dokumentów dziecka polega przede wszystkim na zapoznaniu się z nimi, ich interpretacji pod kątem zgłębianego problemu. Analiza takich dokumentów dostarcza nam duzej wiedzy na temat aktualnego stanu zdrowia dziecka, jego rozwoju, aktualnego funkcjonowania, uwarunkowań środowiska rodzinnego, wychowawczego, czy ważnych wydarzeń z życia dziecka, które mogą rzutować na jego trudności. 

Analiza dokumentacji dziecka możliwa jest tylko wtedy, gdy rodzic dostarczy do placówki takie dokumenty. 

Do podstawowych dokumentów można zaliczyć:

• książeczkę zdrowia, 
• kartę zgłoszenia do przedszkola, 
• inne dokumenty dot. zdrowia i rozwoju np . diagnozy lekarskie, opinie psychologiczne,
• dokumenty wydane przez poradnię psychologiczno- pedagogiczną np. orzeczenie, opinia
• WOPFU
• IPET. 

Obserwacja

Obserwcja polega na spostrzeganiu i interpretowaniu zaobserwowanych zachowań, reakcji, właściwości psychoruchowego rozwoju dziecka oraz działań przez nie podejmowanych w różnych okolicznościach i w szerszym kontekście interakcji społecznych. 

Obserwacja tak naprawdę stanowi nieodłączny atrybut pracy nauczyciela. 

Ważne jest też, aby podczas obserwacji nie ingerować w przebieg badanych zjawisk. Również warto pamiętać, o tym mówila prof. Gruszczyk Kolczyńska, aby nie zapętlić się i nie popełniać pułapek interpretacyjnych, które polegają na analizowaniu informacji o dziecku, bez kontekstu sytuacyjnego, z pominięciem tego, co było przed i po. 

Techniki obserwacyjne: 

- bezpośrednia (obserwowanie zjawisk lub osób  bedąc z nimi w kontakcie),

- pośrednia (odnosi się nie wprost do obserwowanych zachowań, opiera się na informacjach uzyskanych od innej osoby),

- standaryzowana (z uwzględnieniem procedur i ściśle określonych kategorii),

- niestandaryzowana (całkowita swoboda w postrzeganiu faktów, zjawisk),

- jawna (dzieci wiedzą, że są obserwowane),

- ukryta (dzieci nie wiedzą, że są obserwowane). 

Wartościowe arkusze obserwacji znajdziesz w zasobach ORE: https://www.ore.edu.pl/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=24894

Analiza wytworów dziecka

Wybrane wytwory dziecka mogą być cennym narzędziem diagnostycznym , gdyż dają nam bogaty obraz jego rozwoju umysłowego, społecznego, wskazują na posiadane zdolności. 

Nauczyciel ma na co dzień dostęp do wytworów dzieci i uczniów. Należą do nich rysunki, prace z plasteliny, wycinanki, wydzieranki, prace konstrukcyjne, zeszyty ćwiczeń, zeszyty, karty pracy. 

Warto przyjrzeć się rysunkom dzieci, gdyż są one kopalnią wiedzy i informacji:. Warto zwrócić szczególną uwagę na:

• preferowaną przez dziecko tematykę (czy podejmuje różne, czy ciągle te same tematy podczas rysowania)
• ekspresję estetyczną (kreatywność, kolorystykę, poziom wyobraźni).
• poziom wykonania (sposób posługiwania się kredką, rodzaj linii, staranność w rysowaniu, proporocjonalność, itd).
•  kompozycja (w jaki sposób prystępuje do rysowania, czy ma plan, czy rysuje co mu przyjdzie do głowy, jak rozmieszcza rysunek na kartce).

Aby ustalić czy schemat rysunku odpowiada normie przeiwdzianej dla jego wieku, niezbędna jest znajomość prawidłowego rysunkowego rowoju dziecka (czyli od bazgrot do okresu fizjoplastyki np. wg Stefana Szumana).

Dialog

Dialog to cenna metoda wykorzystywana do poznania dziecka. Jest to swobodna rozmowa na określony temat. Dialog jest doksonałą metodą służącą uzupełnianiu i wzbogacaniu posiadanych już informacji o dziecku. Pozornie jest to łatwa metda pozyskiwania danych. Należy jednak pamiętać że wymaga od nauczyciela wielu kompetencji interpersonalnych, uważności i zaaganżowania. 

O czym można rozmawiać z dzieckiem? 

• zainteresowaniach, upodobaniach, talentach,
• form spędzania wolnego czasu, 
• przebiegu dotychczasowej nauki np. czytania i pisania, itd.

Poznamy dzięki temu, co dziecko lubi, w czym się dobrze czuje, a także umożliwi nam to zaplanowanie zadań podczas różnych form pomocy psychologiczno- pedagogicznej uwzględniając zaintersowania dziecka. 

Ponadto taki dialog to też cenny sposób na nawiązanie relacji z dzieckiem!

Przykładowy schemat rozmowy z dzieckiem- pobierz. 

Wywiad 

Wywiad to podstawowa metoda pozyskiwania danych na temat badanego zjawiska. Jest to rozmowa np. z rodzicem celem poznania faktów, opinii, postaw. Wywiad można przeprowadzić w oparciu o wcześniej przygotowany kwestionariusz. 

W rozmowie z rodzicem warto zapytać o:

• rozwoju dziecka, 
• nabywania poszczególnych umiejętności, 
• radzenia sobie z trudnościami, 
• sposobów uczenia się dziecka, 
• dodatkowej pracy w domu, 
• czasu poświęcanego dziecku przez rodziców w ciągu dnia, 
• pomocy udzielanej dziecku w odrabianiu lekcji,
• określenie, co dotychczas rodzice wykonali celem poprawy funkcjonowania dziecka.

Przykładowy schemat rozmowy z rodzicem- wywiad środowiskowy. 

Narzędzia diagnostyczne

W diagnozie funkcjonalnej można wykorzystać gotowe narzędzia diagnostyczne, można również przygotować samodzielne tworzenie prób diagnostycznych wykorzystując konkretne sytuacje i zabawy. 

Więcej o polecanych narzędziach diagnostycznych już wkrótce!

Zostaw po sobie ślad, jeśli uważasz, że te treści są przydatne!